Praca Marcina Przybysza daleko wykracza poza dotychczasowy stan badań nad niemieckim federalizmem, przedstawiając pełne, rzetelne i wielowątkowe potraktowanie tej tematyki. Godne podkreślenia są interdyscyplinarność i wieloaspektowość w podejściu Autora do przedmiotu badawczego, dzięki którym poza analizą prawa, praktyki ustrojowej i poglądów doktryny można znaleźć również ważne spostrzeżenia z zakresu historii idei czy filozofii poli-tyki. M. Przybysz wykonał iście benedyktyńską pracę, docierając do większości najważniej-szych opracowań na temat niemieckiego federalizmu, a liczba wykorzystanych i wykazanych w bibliografii pozycji niejednego może wpędzić w kompleksy. Nie ma w literaturze polskiej tak dogłębnej i wszechstronnej analizy niemieckiego federalizmu.
Z opinii wydawniczej dr. hab. Michała Bożka
Wprowadzenie
Rozdział I. Historyczne i doktrynalne podstawy federalizmu oraz jego ujęcie w naukach prawnych
1. Historyczne i doktrynalne podstawy federalizmu
1.1. Uwagi podstawowe
1.2. Czasy antyczne
1.3. Wieki średnie
1.4. Nowożytność
1.5. Czas rewolucji
1.6. Polska myśl federacyjna
1.7. Inne koncepcje powstałe w XIX wieku
1.8. Pierwsza połowa XX wieku
1.9. Wpływ II wojny światowej na dyskusje federalistów
1.10. Podsumowanie
2. Federalizm w naukach prawnych
Rozdział II. Tradycje federalizmu w niemieckiej historii przed rokiem 1949
1. Uwagi podstawowe
2. Początki niemieckiej państwowości
3. Rzymskie Cesarstwo Narodu Niemieckiego
4. Porządek westfalski
5. Koniec cesarstwa, Związek Reński, Związek Niemiecki i Związek Północnoniemiecki
6. Powstanie drugiego cesarstwa
7. Konsekwencje I wojny światowej, podstawy ustrojowe Republiki Weimarskiej
8. Dekonstrukcja państwa związkowego w trakcie rządów NSDAP
9. Porządek powojenny
10. Kształtowanie się przyszłego ustroju oraz przyjęcie Ustawy Zasadniczej RFN
11. Refleksje dotyczące procesu kształtowania się ustroju związkowego RFN
Rozdział III. Koncepcja federalizmu w świetle Ustawy Zasadniczej RFN z 1949 r.
1. Zasada państwa związkowego
1.1. Uwagi podstawowe
1.2. Doniosłość art. 20 ust. 1 UZ jako punktu wyjścia do interpretacji zasady państwa związkowego
1.3. Art. 79 ust. 3 jako przepis wyrażający normę zakazu zmiany istoty związkowości
1.4. Zasada homogeniczności (koherentności)
1.5. Zasada „wierności związkowej”
2. Ewolucja zasady państwa związkowego w okresie od 1949 r. do 2015 r.
2.1. Uwagi podstawowe
2.2. Federalizm odseparowany (separativer Föderalismus)
2.3. Unitarne państwo związkowe
2.4. Federalizm „kooperatywny”
2.5. Federalizm „wykonawczy” vs. federalizm „konkurencyjny”
2.6. Federalizm „solidarnościowy”
2.7. Reformy ustroju związkowego po zjednoczeniu Niemiec – Föderalismusreformen 2006 (I), 2009 (II)
2.8. Refleksje dotyczące zmian modelu niemieckiego federalizmu po II wojnie światowej
Rozdział IV. Podział zadań i kompetencji władzy ustawodawczej między federację i kraje związkowe
1. Uwagi podstawowe
2. Kompetencje ustawodawcze Związku i krajów
2.1. Właściwość wyłączna Związku
2.2. Kompetencje konkurencyjne Związku
2.3. Kompetencje domniemane („niepisane”, ungeschriebene)
2.4. Właściwość wyłączna krajów związkowych
2.5. Rozstrzyganie kolizji prawa między Związkiem a krajami związkowymi
3. Cechy istotne procesu ustawodawczego w kontekście pozycji krajów związkowych
4. Zasada subsydiarności a wertykalny podział kompetencji ustawowych w Ustawie Zasadniczej RFN
5. Analiza reform Ustawy Zasadniczej w odniesieniu do kompetencji prawodawczych Związku i krajów, ze szczególnym uwzględnieniem nowelizacji z 2006 r.
Rozdział V. Podział zadań i kompetencji w zakresie administracji i wykonywania ustaw. Udział krajów związkowych w wykonywaniu ustaw
1. Rodzaje administracji oraz ich zadania i kompetencje w świetle Ustawy Zasadniczej
2. Zagadnienie współpracy administracyjnej między Związkiem a krajami związkowymi i między krajami związkowymi oraz tzw. zadania wspólnotowe
2.1. Formy współpracy administracyjnej w niemieckim państwie związkowym
2.2. Zadania wspólnotowe Związku i krajów
3. Działalność egzekutywy krajowej i związkowej w świetle uwag i postulatów przedstawicieli nauki administracji
Rozdział VI. Podział zadań i kompetencji w zakresie wymiaru sprawiedliwości
1. Sądy i trybunały w Ustawie Zasadniczej
2. Federalny Trybunał Konstytucyjny i krajowe sądownictwo konstytucyjne
3. Ustrój poszczególnych rodzajów sądów oraz obowiązujące procedury
4. Sądy związkowe oraz ich kompetencje
5. Rodzaje sądów w ramach sądownictwa krajowego
6. Wspólny Senat Najwyższych Trybunałów Związku
7. Powoływanie sędziów
8. Sądy o charakterze szczególnym
9. Kompetencje Związku w zakresie kształtowania ustroju sądownictwa
Rozdział VII. Koncepcja konstytucyjnej regulacji finansowania zadań publicznych
1. Podstawowe zasady konstytucyjnej regulacji finansów publicznych
2. Podział odpowiedzialności za zobowiązania finansowe wynikające z członkostwa RFN w UE
3. Problemy podziału kompetencji w zakresie ustawodawstwa podatkowego oraz „wyrównania fi-nansowego”
4. Administracja skarbowa
5. Zasady gospodarki budżetowej krajów oraz ich reforma w tzw. drugiej reformie federalizmu (Föderalismusreform II)
6. Doktrynalne postulaty dalszych reform federalizmu a reforma finansowa w 2017 r.
Rozdział VIII. Pozycja niemieckich krajów związkowych w świetle członkostwa RFN w Unii Europejskiej
1. Uwagi podstawowe
2. Pozycja krajów związkowych jako regionów w prawie traktatowym UE
3. Pozycja krajów związkowych RFN jako regionów UE w świetle Ustawy Zasadniczej
Rozdział IX. Konkluzje
1. Tradycja i nowoczesność – niemiecka związkowość między „pułapką zależności od ścieżki” a wyzwaniami współczesności i koniecznością zmian
2. Doświadczenia niemieckich „zmagań federacyjnych” a perspektywy dalszego rozwoju Unii Euro-pejskiej
Bibliografia
