Konstrukcja instytucji premiera i mechanizmy sprawowania przez niego władzy –wprowadzone konstytucją V Republiki po okresie chwiejnych rządów III i IV Republiki i w powiązaniu ze wzmocnieniem głowy państwa – zapewniły Francji stabilność władzy wykonawczej i (z niewielkimi korektami) efektywnie funkcjonują od ponad pół wieku.
Monografia prezentuje genezę instytucji premiera w V Republice Francuskiej, prawne podstawy działania, faktyczne funkcjonowanie, status, zakres i treść kompetencji, sposób ich wykonywania, a także wpływ układu politycznego oraz działalności innych organów na faktyczną pozycję ustrojową premiera.
WSTĘP
ROZDZIAŁ I
ZAŁOŻENIA KONSTRUKCYJNE INSTYTUCJI PREMIERA
W SYSTEMIE PARLAMENTARNYM
1. Wprowadzenie
2. Warunki powstania i ewolucja instytucji premiera w systemie parlamentarnym
3. Nazwa instytucji
4. Czynniki organizacyjne i polityczne w kształtowaniu się instytucji premiera
4.1. Rada Ministrów
4.2. Odpowiedzialność ministrów oraz mechanizm kontrasygnaty
4.3. Partie polityczne
ROZDZIAŁ II
KSZTAŁTOWANIE SIĘ INSTYTUCJI PREMIERA
W RAMACH EGZEKUTYWY FRANCUSKIEJ (DO 1958 R.)
1. Wprowadzenie
2. Okres monistycznej egzekutywy (do 1814 r.)
2.1. Ancien régime
2.2. Okres rewolucji
2.2.1. Monarchia konstytucyjna – konstytucja z 3–14 września 1791 r.
2.2.2. I Republika
2.2.3. Rząd rewolucyjny
2.3. Konstytucja roku III – Dyrektoriat
2.4. Konsulat i I Cesarstwo
3. Formowanie się rządów parlamentarnych, geneza instytucji premiera
oraz „parlamentaryzm orleański”
3.1. I Restauracja (1814)
3.2. Akt dodatkowy do konstytucji Cesarstwa z dnia 22 kwietnia 1815 r.
3.3. II Restauracja (1814–1830)
3.4. Monarchia lipcowa (1830–1848)
4. Powrót do monizmu egzekutywy: II Republika i II Cesarstwo
5. Powrót do dualistycznej egzekutywy i rządów parlamentarnych
5.1. III Republika
5.1.1. Rządy tymczasowe (1870–1875)
5.1.2. Model orleanistyczny (1875–1879)
5.1.3. Rządy parlamentarne (1879–1940)
5.2. Reżim Vichy (1940–1944)
5.3. IV Republika (1944)1946–1958
6. Podsumowanie
ROZDZIAŁ III
PREMIER W V REPUBLICE – ZAŁOŻENIA TWÓRCÓW
KONSTYTUCJI I EWOLUCJA PRAKTYKI USTROJOWEJ
1. Wprowadzenie
2. „Parlamentaryzm orleanistyczny” –
założenia konstytucyjne i praktyka w latach 1958–1962
2.1. Parlamentarny charakter rządów
2.2. Elementy orleanistyczne
2.3. Względna podległość premiera i rządu w stosunku do prezydenta –
podział sfer aktywności
2.3.1. Sfera zarezerwowana dla prezydenta
2.3.2. Sfera aktywności rządowej
3. „Cezaryzm prezydencki” –
całkowite podporządkowanie premiera głowie państwa (1962–1986)
3.1. Reinterpretacja kompetencji prezydenta w duchu absolutystycznym
3.2. Zmiana relacji pomiędzy prezydentem a premierem i rządem w 1962 r.
3.3. Kontynuatorzy praktyki cezarystycznej
4. Koabitacja
ROZDZIAŁ IV
USYTUOWANIE I KOMPETENCJE PREMIERA
W OBRĘBIE WŁADZY WYKONAWCZEJ
1. Wprowadzenie
2. Premier jako szef rządu
2.1. Status prawny
2.2. Pozycja w obrębie rządu
– 233 –
2.2.1. Wyłączna inicjatywa premiera w powołaniu członków rządu
2.2.2. Wnioskowanie o odwołanie członków rządu
2.2.3. Pozycja premiera wewnątrz rządu
2.2.4. Arbitraż premiera
2.2.5. Tymczasowe zastępowanie premiera
3. Kompetencje premiera w obrębie władzy wykonawczej
i ich współwykonywanie z prezydentem
3.1. Podział sfer działania w zakresie obrony i polityki zagranicznej
3.1.1. Obrona narodowa
3.1.1.1. Współwykonywanie z prezydentem kompetencji
związanych z obroną narodową
3.1.1.2. Określanie polityki obronnej
3.1.1.3. Podejmowanie decyzji o użyciu wojsk
3.1.1.4. Bieżące kierownictwo w zakresie obronności
3.1.1.5. Sekretariat Generalny Obrony i Bezpieczeństwa Narodowego
3.1.2. Polityka zagraniczna
3.1.2.1. Określanie kierunków polityki zagranicznej
3.1.2.2. Negocjowanie i ratyfikacja umów międzynarodowych
3.1.2.3. Podróże zagraniczne i udział w spotkaniach międzynarodowych
3.2. Władza reglamentacyjna
3.2.1. Wykonywanie ustaw
3.2.2. Autonomiczna władza reglamentacyjna
3.2.3. Implementacja prawa Unii Europejskiej
3.2.4. Dekrety reglamentacyjne dotyczące
bezpieczeństwa i porządku publicznego (règlements de police)
3.2.5. Udział prezydenta w wydawaniu dekretów reglamentacyjnych
3.2.6. Wydawanie ordonansów
3.2.6.1. Transpozycja dyrektyw
3.2.6.2. Procedura wydawania ordonansów
3.2.6.3. Charakter prawny ordonansów
3.2.6.4. Udział prezydenta w wydawaniu ordonansów
3.3. Nominowanie na stanowiska cywilne i wojskowe
4. Premier a wykonywanie kompetencji prezydenta
4.1. Powoływanie premiera
4.1.1. Nominacja premiera w okresie politycznej zgodności pomiędzy
legislatywą a głową państwa
4.1.1.1. Nominacja premiera po objęciu przez prezydenta swego mandatu
4.1.1.2. Nominacja premiera w trakcie trwania mandatu prezydenckiego
4.1.2. Nominacja premiera w okresie koabitacji
4.2. Dymisja premiera
4.2.1. Dymisja rządu w oparciu o przepisy konstytucji
(wotum zaufania i wotum nieufności)
4.2.2. Dymisje oparte na zwyczaju konstytucyjnym
– 234 – 4.2.2.1. Dymisja wskutek przeprowadzenia wyborów powszechnych
(parlamentarnych i prezydenckich)
4.2.2.2. Dymisja „spontaniczna”
4.2.2.2.1. Dymisja pozorna (rekonstrukcja rządu)
4.2.2.2.2. Zrzeczenie się stanowiska
4.2.3. Dymisja wymuszona przez prezydenta
4.2.3.1. Przyczyny wymuszania dymisji premiera
4.2.3.2. Dymisja in blanco
4.2.3.3. Odmowa złożenia dymisji
4.3. Kontrasygnowanie aktów prezydenta
4.4. Kompetencje prezydenta wykonywane na wniosek premiera i rządu
4.5. Kompetencje prezydenta wykonywane po zasięgnięciu opinii premiera
4.6. Zastępowanie prezydenta
4.6.1. Przewodniczenie Radzie Ministrów
4.6.2. Przewodniczenie radom i komitetom z zakresu obrony narodowej
4.6.3. Rola rządu i premiera w przypadku opróżnienia
lub przeszkody w wykonywaniu urzędu prezydenta
ROZDZIAŁ V
KOMPETENCJE PREMIERA WOBEC INNYCH WŁADZ
1. Wprowadzenie
2. Premier a parlament
2.1. Odpowiedzialność polityczna premiera i rządu przed parlamentem
2.1.1. Wotum zaufania
2.1.2. Wotum nieufności
2.1.3. Obowiązek dymisji
2.2. Prezentowanie parlamentowi polityki rządu
bez angażowania jego odpowiedzialności politycznej
2.3. Wpływ na procedurę ustawodawczą
2.3.1. Inicjatywa ustawodawcza
2.3.1.1. Uprzywilejowanie premiera
2.3.1.2. Przygotowanie projektu ustawy
2.3.1.3. Obowiązek konsultacji projektu ustawy
2.3.1.4. Obowiązek przedłożenia oceny skutków regulacji
2.3.1.5. Forma projektu, listy prostujące
2.3.1.6. Złożenie projektu ustawy w parlamencie
2.3.1.7. Ochrona inicjatywy ustawodawczej premiera w orzecznictwie Rady
Konstytucyjnej
2.3.2. Kierowanie procesem ustawodawczym
2.3.2.1. Uczestnictwo w pracach parlamentu
2.3.2.2. Ingerencja w organizację pracy parlamentu i proces ustawodawczy
2.3.2.2.1. Przedłużanie obrad sesji zwyczajnych
– 235 –
2.3.2.2.2. Żądanie zwołania sesji nadzwyczajnych
2.3.2.2.3. Ustalanie porządku dziennego obrad izb parlamentu
2.3.2.2.4. Sprzeciw wobec spóźnionych poprawek
2.3.2.2.5. Głosowanie zblokowane
2.3.2.2.6. Przyjęcie ustawy bez głosowania w Zgromadzeniu Narodowym
2.3.2.2.7. Utworzenie komisji nadzwyczajnej
2.3.2.2.8. Wydawanie ordonansów – wzmianka
2.3.2.2.9. Zwoływanie Komisji Mieszanej Parytetowej
2.3.2.2.10. Procedura „ostatniego słowa Zgromadzenia Narodowego”
2.3.2.2.11. Uprawnienia rządu w procedurze uchwalania ustaw
finansowych i ustaw w zakresie finansowania
zabezpieczenia społecznego
2.4. Premier jako szef większości parlamentarnej
3. Premier a sądownictwo
3.1. Brak immunitetu
3.2. Rada Konstytucyjna
3.3. Rada Stanu
ROZDZIAŁ VI
SŁUŻBY ADMINISTRACYJNE PREMIERA
1. Wprowadzenie
2. Sekretariat Generalny Rządu
2.1. Geneza
2.2. Organizacja
2.2.1. Sekretarz generalny rządu
2.2.2. Dyrektor w Sekretariacie Generalnym Rządu
2.2.3. Gabinet sekretarza generalnego rządu
2.2.4. Chargés de mission, radca ekonomiczny oraz Międzyresortowa
Komisja Zarządzania Nieruchomościami Państwa
2.2.5. Służby legislacyjne
2.2.6. Łącznicy parlamentarni
2.2.7. Służba dokumentowania
3. Gabinet premiera
4. Sekretariat Generalny do Spraw Europejskich
5. Sekretariat Generalny Obrony i Bezpieczeństwa Narodowego
6. Inne struktury bezpośrednio podległe premierowi
ZAKOŃCZENIE
BIBLIOGRAFIA
ORZECZNICTWO
WYKAZ AKTÓW RANGI KONSTYTUCYJNEJ
ZAŁĄCZNIK – PREMIERZY V REPUBLIKI
