János Esterházy (1901‒1957)

Monografia stanowi fascynującą opowieść o powoli przedzierającej się do świadomości historycznej Polaków postaci hrabiego Jánosa Esterházyego – działacza politycznego w czasach I Republiki Czechosłowackiej i niepodległej Słowacji o polskich i węgierskich korzeniach. Fascynującą nie tylko z powodu postawy, którą Esterházy przyjmował wobec zawirowań życia, ale także ze względu na ujęcie tematyki przez autora. A. Adamczyk podjął się niełatwego zadania rozprawy ze współczesną, pełną emocji i uproszczeń narracją dotyczącą tej postaci. Esterházy bowiem, czując się Węgrem, był mocno zaangażowany w działalność na rzecz mniejszości węgierskiej w Czechosłowacji (po 1939 r. – na Słowacji). Mając na względzie jedynie dobro rodaków, nie wahał się przed otwartą konfrontacją z najważniejszymi decydentami państwa Masaryka i Beneša oraz rządzonej przez ks. J. Tiso Słowacji. Dlatego jemu współcześni uważali go za wroga czeskiej i słowackiej państwowości. Odbiór postaci hrabiego komplikowała też jego postawa wobec nazizmu i sowieckiego komunizmu, którym otwarcie się sprzeciwiał, akcentując przy tym przywiązanie do Kościoła katolickiego. Autor monografii podjął się trudnego zadania rozważenia wszystkich racji determinujących aktywność Esterházyego. O tym, czy mu się udało, niech zadecydują czytelnicy.